Dynamiczny rozwój nauki i techniki, jaki dokonał się na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci, przyczynił się do sytuacji, w której ludzie coraz częściej ograniczają swoją codzienną aktywność ruchową do minimum. Przyzwyczailiśmy się do wygodnego i szybkiego trybu życia, gdzie wszelka możliwa forma i okazja do ruchu zostaje zastąpiona przez innowacyjne technologie. Myśląc o wygodzie, komforcie i oszczędności czasu, ludzie coraz częściej zapominają zatroszczyć się o własne zdrowie i inwestować w swój rozwój fizyczny. Zamiast wybrać się do pracy pieszo, ludzie wolą tłoczyć się w korkach samochodowych, zamiast wejścia po schodach, wybierają windy, a nawet i zakupy wygodniej jest już zamówić przez internet. Reasumując, obecnie, życie współczesnego człowieka, jest nieodłącznie związane z pośpiechem, stresem, siedzącym trybem życia, niezdrowym sposobem odżywiania, używkami i permanentnym stanem przemęczenia.
Hipokinezja (z gr. hypo – niedobór, zbyt mało; kinesis – ruch), czyli zjawisko charakteryzujące się zbyt niskim poziomem aktywności ruchowej w codziennym życiu, dotyczy coraz większej grupy ludzi w każdym wieku. Według danych WHO, niedostateczna dawka ruchu, jest obecnie uważna za główną, zarówno pośrednią jak i bezpośrednią, przyczynę zgonów na świecie, dotyczącą w szczególności osób, żyjących w krajach rozwiniętych. Terminem „chorób hipokinetycznych” określa się schorzenia zdrowotne związane ze zbyt niską dawką codziennej aktywności ruchowej, a do chorób tych zalicza się m.in. chorobę wieńcową, osteoporozę, otyłość, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, wady postawy oraz cukrzycę.
Do głównych skutków hipokinezji należą:
- obniżony poziom wydolności krążeniowo-oddechowej, który objawia się m.in. zmniejszoną odpornością na zmęczenie już przy średnim wysiłku;
- podwyższona wartość tętna spoczynkowego;
- nadciśnienie tętnicze;
- zmiany miażdżycowe, po pewnym czasie skutkujące chorobą wieńcową, a nawet zawałem mięśnia sercowego;
- zmniejszona ilość erytrocytów i niedostateczne wysycenie ich hemoglobiną, w konsekwencji może doprowadzić do anemii;
- obniżenie pułapu tlenowego, przyczyniające się do pogorszenia wentylacji płuc;
- osłabienie masy i siły mięśniowej, skutkujące zwiększonym ryzykiem urazów mechanicznych;
- demineralizacja kości, w późniejszym wieku prowadząca do rozwoju zmian osteoporotycznych;
- wady postawy, wynikające z niedostatecznego napięcia gorsetu mięśniowego i osłabienia aparatu więzadłowo-stawowego;
- nadmierna ilość tkanki tłuszczowej;
- zawyżony poziom cholesterolu LDL;
- zmniejszona odporność na infekcje wirusowe i bakteryjne;
- większe niebezpieczeństwo zachorowalności na choroby cywilizacyjne;
- zaburzenia stanów emocjonalnych, znużenie, częste uczucie zmęczenia;
- ogólne osłabienie organizmu, senność.
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez TNS OBOP, w 2011r. ponad połowa Polaków (ok. 52%) nie podejmuje regularnej aktywności fizycznej. Jedynie 10% ankietowanych, zadeklarowało udział w codziennych, systematycznych treningach. Dla 46% badanych, najczęstszym powodem rezygnacji z codziennej aktywności jest brak czasu. Według respondentów, kolejną przeszkodą w prowadzeniu aktywnego trybu życia są ich choroby i dolegliwości bólowe (15%), a niemal 8% deklaruje ograniczony dostęp do obiektów sportowych w okolicy miejsca zamieszkania.
W obecnych czasach dominacji różnorodnych technologii, coraz więcej zatrudnionych osób (ok. 70%) jest zobowiązanych do pracy przy stanowiskach komputerowych. Taka forma pracy, wiąże się ze spędzaniem w pozycji siedzącej ok. 6-8 godzin dziennie i często jest przyczyną całkowitej rezygnacji z codziennej aktywności fizycznej. Według opracowanych danych, dotyczących fizjologii i ergonomii pracy, przeciętna dorosła osoba, pracująca przez kilkadziesiąt lat w pozycji siedzącej, spędza ok. 10 lat siedząc ”non stop”. Siedzący tryb życia w znacznym stopniu przekłada się na stan zdrowia, powodując wiele różnorodnych dolegliwości. Do najczęstszych skutków spędzania czasu w nieprawidłowej i wymuszonej pozycji siedzącej należą dolegliwości ze strony układu ruchu – układu kostnego i mięśniowego. W większości przypadków, bóle dotyczą lędźwiowego odcinka kręgosłupa, głównie na poziomie L4-L5. Dzieje się tak, dlatego, że w pozycji siedzącej kręgosłup jest nadmiernie obciążony i ułożony w nienaturalnej pozycji. Ponadto, osłabione mięśnie posturalne nie są w stanie utrzymać prawidłowego napięcia i kształtować naturalnych krzywizn kręgosłupa. W związku z tym, niezbędne jest podejmowanie codziennej aktywności fizycznej, a w czasie pracy wskazane jest robienie kilkuminutowych przerw na ćwiczenia oddechowe i rozciągające, które powodują lepsze dotlenienie organizmu, a w efekcie prowadzą do poprawy efektywności i wydajności w pracy. Tymczasem zaledwie 30 minut ćwiczeń dziennie, przyczynia się do wzmocnienia osłabionych mięśni i stopniowo poprawia wydolność krążeniowo-oddechową.
Niedobór ruchu przyczynia się do powstania wielu niekorzystnych zmian w organizmie już na poziomie komórkowym, poprzez tkanki, całe narządy, aż po układy odpowiadające za fundamentalne funkcje życiowe. W utrzymaniu dobrego stanu zdrowia i kondycji fizycznej, niezmienna pozostaje powszechnie znana zasada, że lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Dlatego, nawet najmniejsza dawka systematycznie podejmowanej aktywności fizycznej jest gwarancją zdrowia i dobrego samopoczucia. Więc nie ma na co czekać – idź na spacer 😉
Bibliografia:
- Jethon, Z.: Fizjologiczne mechanizmy aktywności fizycznej w działaniu na zdrowie., Wiadomości Lekarskie, tom 55, supl. 1 cz. I. 2002, str. 170-177.
- Bury E.: Wpływ aktywności ruchowej na zdrowie i profilaktykę chorób cywilizacyjnych., dok. elektr., http://www.zseslupca.amm.net.pl/Publikacje/referat-wf.html
- Centrum Badania Opinii Społecznej, Komunikat z badań,: Codzienna aktywność Polaków. Autoportret i obraz środowiska społecznego w latach 1988, 1998 i 2008. Warszawa, wrzesień 2008, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2008/K_134_08.PDF
- Centrum Badania Opinii Społecznej, Komunikat z badań,: Polacy o swoim zdrowiu oraz prozdrowotnych zachowaniach i aktywnościach., Warszawa, sierpień 2012, dok. elektr., http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_110_12.PDF,
- Jóźwiak W.Z.: Zdrowy, siedzący tryb życia., Zakład Fizjologii Pracy i Ergonomii Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Hofera w Łodzi, dok. elektr., http://www.zdrowie.med.pl/siedzenie/zastanow.html
- Czarkowska-Pączek B., Przybylski J.: Zarys fizjologii wysiłku fizycznego. Podręcznik dla studentów., Wydawnictwo Urban & Partner, Warszawa 2006.