KOBIETA – to brzmi dumnie! cz. 1

„Być kobietą, być kobietą – marzę ciągle będąc dzieckiem, być kobietą, bo kobiety są występne i zdradzieckie…” Czyli o kobietach, nie tylko dla kobiet. Jakie są różnice między podejmowaną aktywnością fizyczną przez kobiety i mężczyzn? Czy fizjologia odgrywa w tym procesie znaczącą rolę? Na co zwracać uwagę aby wybrać odpowiednią dyscyplinę sportową oraz czy możemy mówić o równouprawnieniu w sporcie?

Widoczne różnice, zarówno w budowie anatomicznej, jak i w zachodzących procesach fizjologicznych kobiet i mężczyzn, ogrywają znaczącą rolę w  podejmowanych wysiłkach fizycznych. Zmienny czas osiągania dojrzałości biologicznej, działanie hormonów oraz szerokie zróżnicowanie fizjologii obu płci, stworzyło potrzebę wykreowania indywidualnych systemów treningów fizycznych.

Budowa i skład ciała

W pierwszej kolejności zauważalne zróżnicowanie cech antropometrycznych w  budowie ciała, decyduje o predyspozycjach do odpowiedniego wyboru uprawianej dyscypliny sportowej. Z fizjologicznego punktu widzenia, fundamentalną różnicą w  budowie ciała między kobietą a mężczyzną jest fakt, że organizm kobiety jest fizycznie przygotowany i nastawiony do pełnienia funkcji związanych z porodem i  macierzyństwem. W związku z tym, środek ciężkości ciała u kobiet jest położony niżej, występuje większy rozstaw talerzy biodrowych, zwiększony kąt przodopochylenia miednicy oraz pogłębienie krzywizny odcinka lędźwiowego. Ponad  to następstwem oddziaływania hormonów żeńskich, głównie estrogenu i  progesteronu, jest rozwój piersi oraz wzrost działania lipazy lipoproteinowej, oddziaływującej na nasilenie procesu odkładania tłuszczu, zwłaszcza w okolicy bioder i  ud. Jak wynika z badań, u obu płci wykazano istotne różnice w składzie ciała, pomiędzy zawartością tłuszczu, a masą mięśni. Udział tkanki tłuszczowej w budowie organizmu kobiety to zazwyczaj ok. 20-25%, a u mężczyzn to tylko ok. 13-16% masy ciała. Kobiety, w przeciwieństwie do mężczyzn są także z reguły lżejsze, niższe o około 13 cm (wynika to z krótszej długości kończyn dolnych), kolana i łokcie mają tendencję do koślawienia, a i szerokość barków jest z reguły znacznie mniejsza niż u mężczyzn. Dziewczęta, ze względu na osiąganie wcześniejszej dojrzałości biologicznej, są w stanie w młodszym wieku uzyskiwać równie dobre, a nawet lepsze wyniki sportowe niż chłopcy.

Tabela 1. Porównanie zawartości składu ciała kobiet i mężczyzn

Metabolizm

Kolejnym istotnym parametrem, różnicującym płeć żeńską i męską, jest proces metabolizmu, czyli wszystkie zmiany biochemiczne i przemiany energetyczne zachodzące w organizmie, zarówno w spoczynku, jak i w czasie wysiłku fizycznego. Wartość całkowitej przemiany materii (CPM), czyli ilości energii, jaka jest na co dzień potrzebna do zbilansowanego funkcjonowania organizmu wyznacza podstawowa i  ponadpodstawowa przemiana materii. Podstawowa przemiana materii (PPM), określa najniższą wartość zapotrzebowania energetycznego, która w stanie całkowitego spoczynku jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania poszczególnych narządów organizmu. Wydatki energetyczne związane z codzienną aktywnością, pracą zawodową, wysiłkiem fizycznym i zmieniającymi się warunkami środowiska zewnętrznego, określa się mianem ponadpodstawowej przemiany materii. Ze względu na różnice wieku, płci, masy i składu ciała, rodzaju wykonywanej pracy, tempa przemiany materii, aktywności fizycznej czy warunków klimatycznych, ciężko jednoznacznie wyznaczyć wartość ponadpodstawowej przemiany materii. Obliczono, że minimalne zużycie energii niezbędne do wykonania codziennych czynności to dla kobiet 220 kcal/dobę, a  dla  mężczyzn 360 kcal/dobę.

Tabela 2. Porównanie metabolizmu kobiet i mężczyzn

Układ oddechowy

            Sposób funkcjonowania i ogólny stan układu oddechowego, w znacznym stopniu wpływa na jakość procesu wentylacji płuc podczas podejmowanego wysiłku fizycznego. Jednym z głównych czynników warunkujących wielkości parametrów oddechowych, jest zróżnicowana budowa anatomiczna klatki piersiowej żeńskiej i  męskiej. Mniejsze rozmiary kobiecej klatki piersiowej determinują wartości całkowitej pojemności płuc (TLC), która wynosi zaledwie 4,2 l., co sprawia, że  w  przypadku kobiet konieczna jest większa częstotliwość oddechów. Maksymalny pobór tlenu (VO2max) określa stopień wydolności organizmu, czyli zdolności do podejmowania treningu fizycznego, o submaksymalnej intensywności przez dłuższy okres czasu. Biorąc pod uwagę parametry oddziaływujące na poziom VO2max, m.in.  masę ciała, zawartość hemoglobiny we krwi czy ilość włókien mięśniowych, u  kobiet zdolność poboru tlenu jest na niższym poziomie (średnio 33-42 ml/min/kg m.c.), niż u mężczyzn (43-52 ml/min/kg m.c.).

Tabela 3. Porównanie wartości układu oddechowego u kobiet i mężczyzn

cdn.