Coraz częściej słyszymy o konsekwencjach zdrowotnych i niebezpieczeństwach związanych ze zbyt niską aktywnością fizyczną i siedzącym trybem życia. Lekarze biją na alarm, jednak zamiast zalecić odpowiednią dawkę ruchu, przypisują pacjentom kolejne leki na nadciśnienie. Czy aktywność fizyczna rzeczywiście ma tak istotny wpływ na nasz układ krążenia?
Choroby układu krążenia m.in. miażdżyca, choroba wieńcowa czy nadciśnienie tętnicze, są obecnie uważane za jedne z chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Według danych statystycznych GUS, w Polsce, co roku przyczyną ok. 46% wszystkich zgonów są właśnie choroby układu krążenia. O tym, jaki wpływ na układ krążenia ma regularnie podejmowana aktywność fizyczna decyduje wiele indywidualnych czynników tj. wiek, płeć, masa ciała, stan ogólny organizmu, poziom wytrenowania, a także rodzaj podejmowanego wysiłku fizycznego.
Spowolnienie spoczynkowej częstości skurczów serca, czyli zwolnienie tętna spoczynkowego, należy do jednych z najłatwiej mierzalnych skutków regularnie podejmowanej aktywności fizycznej. U przeciętnej, zdrowej, dorosłej osoby, średnia częstość skurczów serca w spoczynku wynosi ok. 72 ud/min, zaś u sportowców może ona osiągnąć wartość nawet ok. 60 ud/min. Związane to jest ze zmianami fizjologicznymi, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem treningu fizycznego.
Przeprowadzone u sportowców różnorodne badania diagnostyczne tj. echokardiografia czy rezonans magnetyczny, potwierdzają, że systematyczny trening wytrzymałościowy w znacznym stopniu zwiększa objętość komór serca. U kobiet niepodejmujących regularnych treningów, średnia objętość komór wynosi 400-500 ml, zaś u ćwiczących może ona osiągnąć nawet zdwojoną wartość – 1000 ml. U mężczyzn objętość komór ma szansę zwiększyć się z 750-800 ml do 900-1200 ml.
Dodatkowo pod wpływem regularnych treningów, powiększa się średnica komór (o ok. 10%) i wzrasta grubość ścian serca o ok. 15-20%, w wyniku, czego poprawia się efektywność pracy serca. Regularna aktywność fizyczna przyczynia się również do znacznego zwiększenia gęstości i elastyczności naczyń krwionośnych (ok. 30-50%) oraz prowadzi do powiększenia średnicy dużych naczyń tętniczych. Dzięki temu, w znacznym stopniu zostaje usprawniony mechanizm przepływu krwi po organizmie, skutecznie zapobiegając odkładaniu się złogów lipidowych w świetle naczyń krwionośnych, zabezpieczając tym samym przed miażdżycą, chorobą wieńcową, a nawet zawałem mięśnia sercowego.
Nadciśnienie tętnicze, nawet lekkiego stopnia, może przyczyniać się do powstawania wielu niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet życia chorób układu krążenia. Dzięki systematycznie podejmowanej przez osoby zdrowe aktywności fizycznej, w niewielkim stopniu dochodzi do zmniejszenia się ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego krwi. U osób aktywnych fizycznie z lekkim nadciśnieniem tętniczym, można już zaobserwować nieco większe obniżenie się ciśnienia krwi, a w rezultacie stopniowo doprowadzi do unormowania się prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego.
Podczas długotrwałego wysiłku dochodzi również do wielu korzystnych zmian w samym składzie krwi. Przede wszystkim zmniejsza się objętość osocza (nawet o 15%), oznacza to wzrost wartości hematokrytu, bez zmiany bezwzględnej liczby erytrocytów, czyli zachodzi zjawisko tzw. hemokoncentracji. Optymalna i systematyczna aktywność fizyczna ma wpływ na lipidowe składniki osocza. Zmniejszona zostaje ilość lipoprotein LDL (ang. low density lipoproteins), których główną rolą w organizmie jest transport cholesterolu z wątroby do innych narządów wewnętrznych, a których zbyt wysoki poziom przyczynia się do odkładania się w tętnicach blaszek miażdżycowych. Przy regularnym wysiłku fizycznym, automatycznie wzrasta wartość lipoprotein HDL, której zadaniem jest redukcja zawyżonego poziomu cholesterolu we krwi. Kolejnym korzystnym efektem systematycznej aktywności fizycznej jest zwiększenie syntezy białek, które transportują glukozę w komórkach mięśniowych. W następstwie prowadzi to do sprawniejszego metabolizmu glukozy i syntezy glikogenu, co przyczynia się do zwiększenia wrażliwości tkanek na działanie insuliny i dzięki temu, poziom cukru we krwi stopniowo się obniża.
Jak widać systematyczna aktywność fizyczna ma ogromny wpływ na kondycję układu krążenia, a tym samym na całą wydolność naszego organizmu. Powinniśmy więc jak najszybciej wziąć się za siebie i zaczynając od najprostszych form ruchu (spacerów, jazdy na rowerze) stopniowo wprowadzać aktywność fizyczną do naszego codziennego życia.
Bibliografia:
- Główny Urząd Statystyczny, Informacje i opracowania statystyczne,: Uczestnictwo Polaków w sporcie i rekreacji ruchowej w 2008 r., Warszawa, 2009, dok. elektr., dostęp dnia 23.01.2013 r. (http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/kts_Uczestnictwo_pol_w_sporcie_w_2008r.pdf)
- Górski J.: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010
- Ronikier A.: Fizjologia wysiłku w sporcie, fizjoterapii i rekreacji., Wydawnictwo Biblioteka Trenera, Warszawa 2008.
- Cegła B., Filanowicz M., Dobór-Dzwonka A. i wsp.: Aktywność fizyczna pacjentów z nadciśnieniem a jakość ich życia., Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 2012 r.
- Górski J.: Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.