Kategoria:

KOBIETA – to brzmi dumnie! cz. 2

Kolejna dawka wiedzy o różnicach w funkcjonowaniu organizmu kobiety i mężczyzny. Na pozór prosta fizjologia, ale jak się zacznie wnikliwie badać temat fizjologicznych i anatomicznych różnic damsko-męskich, można wysnuć ciekawe spostrzeżenia i otrzymać odpowiedzi na nurtujące pytania, np. dlaczego kobiety częściej chorują na osteoporozę i czy mężczyzna jest w stanie zrobić szpagat?

 

Układ krążenia

            Istotne różnice pomiędzy organizmem męskim a żeńskim, są również widoczne w parametrach układu krążenia, oddechowego, a także w biernym i czynnym układzie ruchu. Kobiety, ze względu na drobniejszą budowę ciała, mają z reguły niższą niż mężczyźni masę serca (ok. 250 g) oraz jego objętość (ok. 550 ml). Przyczyną zwiększonej częstości skurczów serca u kobiet, jest mniejsza objętość wyrzutowa serca oraz pojemność minutowa, której maksymalna wartość to 25 l/min. Ponad to, podczas wysiłku fizycznego duże oddziaływanie na prawidłową pracę mięśni i narządów wewnętrznych ma wysycenie krwi tlenem, które zależy od ilości hemoglobiny we krwi (u kobiet to ok. 140 g/l).

 

Tabela 4. Porównanie wartości układu krążenia u kobiet i mężczyzn

   

KOBIETY

 

 

MĘŻCZYŹNI

 

Masa serca

 

 

250 g

 

300 g

 

Objętość serca

 

 

550 ml

 

750 ml

 

Pojemność minutowa (Qmax)

 

 

25 l/min

 

30-35 l/min

 

Objętość wyrzutowa serca (SV)

 

 

 

 

Częstość skurczów serca (HR)

 

 

 

 

Zawartość hemoglobiny we krwi (Hb)

 

 

140 g/l

 

160 g/l

 

Liczba erytrocytów

 

4,8 mln/mm3

 

5,4 mln/mm3

 

Układ ruchu

            Zasadniczo niewielkie różnice w budowie anatomicznej układu mięśniowego kobiet i mężczyzn, pod wpływem podejmowanej aktywności fizycznej, kształtują się w  odmienny sposób. Wykazano, że zarówno ilość włókien mięśniowych, jak i liczba oplatających je naczyń włosowatych w mięśniach kobiet jest mniejsza niż w mięśniach męskich. W konsekwencji przyczynia się to do osiągania przez kobiety mniejszej masy mięśniowej. Im mniejsza masa mięśniowa, tym mniejsza siła mięśni. Maksymalna siła, jaką jest w stanie rozwinąć kobieta podczas podejmowanych treningów sportowych, w  przypadku kończyn górnych jest i tak mniejsza niż u mężczyzn o ok. 40-60%, a  w  kończynach dolnych różnica ta jest nieco mniejsza i wynosi ok. 25-30%. Z kolei włókna mięśniowe kobiet są bardziej podatne na rozciąganie, z tego powodu kobiety lepiej niż mężczyźni sprawdzają się w dyscyplinach gimnastycznych i  lekkoatletycznych.

 

Tabela 5. Porównanie układu ruchu u kobiet i mężczyzn

   

KOBIETY

 

MĘŻCZYŹNI

 

Ilość włókien mięśniowych

 

 

 

 

Gęstość mięśni

 

 

 

 

Masa i siła mięśniowa

 

 

 

 

Rozciągliwość mięśni

 

 

 

 

Liczba naczyń włosowatych

 

 

 

 

Gęstość kości

 

 

 

 

Elastyczność więzadeł

 

 

 

 

Cechy motoryczne

            Analizując wybrane cechy motoryczne, można zauważyć, że w porównaniu z  mężczyznami, kobiety cechuje lepsza precyzja i estetyka ruchu. Ponad to, dzięki  regulacji hormonalnej, a w głównej mierze działaniu estrogenu, wpływającym na szybszą odbudowę włókien mięśniowych, u kobiet dochodzi do sprawniejszej regeneracji i odnowy organizmu. Z tego względu kobiety są bardziej odporne na  zmęczenie niż mężczyźni i doskonale sprawdzają się w wysiłkach o charakterze wytrzymałościowym np. biegach maratońskich. Natomiast z powodu różnic anatomicznych i fizjologicznych, u kobiet cechy motoryczne tj. siła czy moc, zazwyczaj będą słabiej rozwinięte niż u mężczyzn.

 

Tabela 6. Porównanie cech motorycznych u kobiet i mężczyzn

   

KOBIETY

 

MĘŻCZYŹNI

 

 

Siła

 

 

 

 

Wytrzymałość

 

 

 

 

Szybkość

 

 

 

 

Zwinność

 

 

 

 

Gibkość

 

 

 

 

Moc

 

 

 

 

Precyzja i estetyka ruchu

 

 

 

 

Podsumowując, specyfika kobiecej aktywności fizycznej w dużej mierze uwarunkowana jest odmienną niż u mężczyzn budową anatomiczną i zachodzącymi procesami fizjologicznymi. Kobiety mają odpowiednie predyspozycje do  podejmowania wysiłków długotrwałych i treningów o charakterze wytrzymałościowym. Ze względu na wysoki poziom elastyczności włókien mięśniowych i struktur więzadłowych, kobiety doskonale sprawdzają się w sportach wymagających zwinności i gibkości. Umiarkowana i regularnie podejmowana aktywność fizyczna, na odpowiednim poziomie obciążenia pozwoli w pełni przyzwyczaić organizm do wysiłku oraz stopniowo kształtować i rozwijać cechy motoryczne. Kobieta – to brzmi dumnie! 🙂

Kategoria:

KOBIETA – to brzmi dumnie! cz. 1

„Być kobietą, być kobietą – marzę ciągle będąc dzieckiem, być kobietą, bo kobiety są występne i zdradzieckie…” Czyli o kobietach, nie tylko dla kobiet. Jakie są różnice między podejmowaną aktywnością fizyczną przez kobiety i mężczyzn? Czy fizjologia odgrywa w tym procesie znaczącą rolę? Na co zwracać uwagę aby wybrać odpowiednią dyscyplinę sportową oraz czy możemy mówić o równouprawnieniu w sporcie?

 

Widoczne różnice, zarówno w budowie anatomicznej, jak i w zachodzących procesach fizjologicznych kobiet i mężczyzn, ogrywają znaczącą rolę w  podejmowanych wysiłkach fizycznych. Zmienny czas osiągania dojrzałości biologicznej, działanie hormonów oraz szerokie zróżnicowanie fizjologii obu płci, stworzyło potrzebę wykreowania indywidualnych systemów treningów fizycznych.

 

Budowa i skład ciała

W pierwszej kolejności zauważalne zróżnicowanie cech antropometrycznych w  budowie ciała, decyduje o predyspozycjach do odpowiedniego wyboru uprawianej dyscypliny sportowej. Z fizjologicznego punktu widzenia, fundamentalną różnicą w  budowie ciała między kobietą a mężczyzną jest fakt, że organizm kobiety jest fizycznie przygotowany i nastawiony do pełnienia funkcji związanych z porodem i  macierzyństwem. W związku z tym, środek ciężkości ciała u kobiet jest położony niżej, występuje większy rozstaw talerzy biodrowych, zwiększony kąt przodopochylenia miednicy oraz pogłębienie krzywizny odcinka lędźwiowego. Ponad  to następstwem oddziaływania hormonów żeńskich, głównie estrogenu i  progesteronu, jest rozwój piersi oraz wzrost działania lipazy lipoproteinowej, oddziaływującej na nasilenie procesu odkładania tłuszczu, zwłaszcza w okolicy bioder i  ud. Jak wynika z badań, u obu płci wykazano istotne różnice w składzie ciała, pomiędzy zawartością tłuszczu, a masą mięśni. Udział tkanki tłuszczowej w budowie organizmu kobiety to zazwyczaj ok. 20-25%, a u mężczyzn to tylko ok. 13-16% masy ciała. Kobiety, w przeciwieństwie do mężczyzn są także z reguły lżejsze, niższe o około 13 cm (wynika to z krótszej długości kończyn dolnych), kolana i łokcie mają tendencję do koślawienia, a i szerokość barków jest z reguły znacznie mniejsza niż u mężczyzn. Dziewczęta, ze względu na osiąganie wcześniejszej dojrzałości biologicznej, są w stanie w młodszym wieku uzyskiwać równie dobre, a nawet lepsze wyniki sportowe niż chłopcy.

 

Tabela 1. Porównanie zawartości składu ciała kobiet i mężczyzn

   

KOBIETY

 

 

MĘŻCZYŹNI

 

 

Zawartość wody

 

 

52-55%

 

63-65%

 

Zawartość tkanki tłuszczowej

 

 

20-25%

 

13-16%

 

Zawartość masy mięśniowej

 

 

25-35%

 

40-45%

 

Metabolizm

Kolejnym istotnym parametrem, różnicującym płeć żeńską i męską, jest proces metabolizmu, czyli wszystkie zmiany biochemiczne i przemiany energetyczne zachodzące w organizmie, zarówno w spoczynku, jak i w czasie wysiłku fizycznego. Wartość całkowitej przemiany materii (CPM), czyli ilości energii, jaka jest na co dzień potrzebna do zbilansowanego funkcjonowania organizmu wyznacza podstawowa i  ponadpodstawowa przemiana materii. Podstawowa przemiana materii (PPM), określa najniższą wartość zapotrzebowania energetycznego, która w stanie całkowitego spoczynku jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania poszczególnych narządów organizmu. Wydatki energetyczne związane z codzienną aktywnością, pracą zawodową, wysiłkiem fizycznym i zmieniającymi się warunkami środowiska zewnętrznego, określa się mianem ponadpodstawowej przemiany materii. Ze względu na różnice wieku, płci, masy i składu ciała, rodzaju wykonywanej pracy, tempa przemiany materii, aktywności fizycznej czy warunków klimatycznych, ciężko jednoznacznie wyznaczyć wartość ponadpodstawowej przemiany materii. Obliczono, że minimalne zużycie energii niezbędne do wykonania codziennych czynności to dla kobiet 220 kcal/dobę, a  dla  mężczyzn 360 kcal/dobę.

 

Tabela 2. Porównanie metabolizmu kobiet i mężczyzn

   

KOBIETY

 

MĘŻCZYŹNI

 

 

Całkowita przemiana materii

 

 

2000-2500 kcal/dobę

 

3000-6000 kcal/dobę

 

Podstawowa przemiana materii

 

 

1200-1350 kcal/dobę

 

1700 kcal/dobę

 

Ponadpodstawowa przemiana materii

 

 

min. 220 kcal/dobę

 

min. 360 kcal/dobę

 

Układ oddechowy

            Sposób funkcjonowania i ogólny stan układu oddechowego, w znacznym stopniu wpływa na jakość procesu wentylacji płuc podczas podejmowanego wysiłku fizycznego. Jednym z głównych czynników warunkujących wielkości parametrów oddechowych, jest zróżnicowana budowa anatomiczna klatki piersiowej żeńskiej i  męskiej. Mniejsze rozmiary kobiecej klatki piersiowej determinują wartości całkowitej pojemności płuc (TLC), która wynosi zaledwie 4,2 l., co sprawia, że  w  przypadku kobiet konieczna jest większa częstotliwość oddechów. Maksymalny pobór tlenu (VO2max) określa stopień wydolności organizmu, czyli zdolności do podejmowania treningu fizycznego, o submaksymalnej intensywności przez dłuższy okres czasu. Biorąc pod uwagę parametry oddziaływujące na poziom VO2max, m.in.  masę ciała, zawartość hemoglobiny we krwi czy ilość włókien mięśniowych, u  kobiet zdolność poboru tlenu jest na niższym poziomie (średnio 33-42 ml/min/kg m.c.), niż u mężczyzn (43-52 ml/min/kg m.c.).

 

Tabela 3. Porównanie wartości układu oddechowego u kobiet i mężczyzn

   

KOBIETY

 

 

MĘŻCZYŹNI

 

 

Pojemność życiowa płuc (VC)

 

 

3,2 l

 

4,8 l

 

Objętość oddechowa (VT)

 

 

0,5 l

 

0,6 l

 

Wentylacja minutowa płuc (MV)

 

 

max 100-125 l/min

 

ponad 150 l/min

 

Całkowita pojemność płuc (TLC)

 

 

4,2 l

 

6,0 l

 

Częstotliwość oddechów

 

 

 

 

Maksymalny pobór tlenu (VO2max)

 

 

33-42 ml/min/kg m.c.

 

43-52 ml/min/kg m.c

 

cdn.